W sercu jarosławskiego rynku, wśród malowniczych kamienic o bogatej historii, znajduje się miejsce wyjątkowe – Wielka Izba w kamienicy Gruszewiczów. To nie tylko jeden z najlepiej zachowanych przykładów mieszczańskiej architektury z XVII wieku, ale również prawdziwa perła historyczna, która przenosi w czasy świetności Jarosławia – miasta niegdyś słynącego z wielkich jarmarków i bogactwa kupców. Odkrywanie tego miejsca to podróż przez wieki, gdzie każdy detal wnętrza opowiada fascynującą historię dawnych mieszkańców i ich codziennego życia.
Historia kamienicy Gruszewiczów
Kamienica Gruszewiczów została wzniesiona na początku XVII wieku, na reliktach wcześniejszego, gotyckiego budynku. Po wielkim pożarze miasta w 1625 roku odbudowano ją jako jednopiętrową rezydencję z podcieniami, szeroką sienią, wewnętrzną wiatą oraz reprezentacyjną wielką izbą. Od 1633 roku jej właścicielem był aptekarz Adrian Gruszewicz, a później jego syn Jan – stąd pochodzi obecna nazwa kamienicy. W XIX wieku obiekt przeszedł gruntowną przebudowę i rozbudowę, zyskując nowe kondygnacje oraz zmienioną elewację, jednak wewnętrzny układ przestrzenny oraz najcenniejsze detale dekoracyjne zostały zachowane.
Kamienica była świadkiem wielu ważnych wydarzeń historycznych. W jej murach gościli m.in. król szwedzki Karol Gustaw podczas potopu szwedzkiego oraz car Rosji Piotr I, który w 1711 roku wraz z Elżbietą Sieniawską trzymał do chrztu dziecko właścicieli. Dziś ten zabytek, po licznych renowacjach i konserwacjach, jest własnością Gminy Miejskiej Jarosław i stanowi jeden z najważniejszych punktów na Szlaku Kultury Mieszczańskiej.
Wielka Izba – serce kamienicy
Największą atrakcją kamienicy Gruszewiczów jest bez wątpienia Wielka Izba, położona w tylnym trakcie budynku. To przestronne pomieszczenie, nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, zachwyca bogactwem późnorenesansowych dekoracji. Ściany izby zdobią polichromie z pierwszej połowy XVII wieku, przedstawiające sceny pasyjne oraz wizerunki czterech ewangelistów. Malowidła te, odkryte podczas prac konserwatorskich w latach 1959–1960, zostały poddane pełnej renowacji w 1981 roku i dziś stanowią unikatowy przykład dawnej sztuki mieszczańskiej.
Oprócz polichromii uwagę przyciągają również sztukaterie – misterne zdobienia gzymsów i sklepień, które nadają wnętrzu wyjątkowy charakter. Zachowały się także fragmenty oryginalnej posadzki oraz drewniane elementy wykończenia. Przestrzeń Wielkiej Izby była niegdyś miejscem spotkań, zawierania kontraktów i uroczystości rodzinnych. Dziś, w tej samej sali, odbywają się śluby cywilne, a jej niepowtarzalny klimat czyni ją jednym z najbardziej niezwykłych miejsc w Jarosławiu.
Architektura i układ wnętrz
Kamienica Gruszewiczów została zaprojektowana na rzucie prostokąta, z trzema traktami wzdłużnymi i trzema poprzecznymi. Szeroka sień w środkowym trakcie prowadzi do centralnie usytuowanej wiaty – wewnętrznego dziedzińca otoczonego galeriami ganków z drewnianymi balustradami. Z galerii rozchodzą się wejścia do poszczególnych pomieszczeń, w tym do Wielkiej Izby. Wszystkie wnętrza parteru kryte są sklepieniami kolebkowymi lub krzyżowymi, co podkreśla ich reprezentacyjny charakter.
Elewacja frontowa kamienicy, choć kilkukrotnie przebudowywana, zachowała klasyczne podziały architektoniczne – pilastry, tralkowe ławy podokienne, naczółki i opaski wokół okien. Od strony dziedzińca uwagę zwracają galerie i drewniane balustrady, które nadają temu miejscu niepowtarzalny urok. W piwnicach kamienicy można zobaczyć fragmenty dawnych sklepionych pomieszczeń, a także wejście do podziemnej trasy turystycznej, która łączy kilka jarosławskich kamienic.
Wielka Izba w kulturze i współczesności
Wielka Izba w kamienicy Gruszewiczów to nie tylko zabytek, ale również miejsce żywej kultury. W jej wnętrzach organizowane są wydarzenia kulturalne, wystawy, a także śluby cywilne, które cieszą się ogromnym zainteresowaniem ze względu na wyjątkowy klimat tego miejsca. Współczesna aranżacja wnętrza pozwala poczuć ducha dawnych czasów, a jednocześnie daje możliwość uczestnictwa w wydarzeniach, które wpisują się w tradycję jarosławskiej społeczności.
Kamienica Gruszewiczów jest także częścią podziemnej trasy turystycznej, która prowadzi przez piwnice trzech jarosławskich kamienic. Trasa ta prezentuje bogatą historię miasta, jego dawnych mieszkańców oraz codzienne życie w czasach największego rozkwitu Jarosławia.
Godziny zwiedzania kamienicy Gruszewiczów oraz Wielkiej Izby są zbliżone do godzin otwarcia Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich. Od maja do września obiekt można zwiedzać od wtorku do soboty w godzinach 9:00–17:00, a w niedziele od 11:00 do 17:00. Od października do kwietnia – od wtorku do soboty w godzinach 9:00–16:00, w niedziele od 11:00 do 16:00. W poniedziałki muzeum jest nieczynne. Bilet normalny kosztuje 20 zł, ulgowy 10 zł, a rodzinny 50 zł. W czwartki wstęp na wystawy stałe jest bezpłatny (nie dotyczy wybranych wystaw czasowych). Kamienica znajduje się przy Rynku 6, w samym centrum Jarosławia, co zapewnia łatwy dojazd zarówno samochodem, jak i komunikacją publiczną.
Zwiedzanie i praktyczne informacje
Odwiedzając Wielką Izbę w kamienicy Gruszewiczów, warto zarezerwować sobie czas na dokładne obejrzenie wszystkich detali architektonicznych i dekoracyjnych. Wnętrza są dobrze zachowane i udostępnione dla zwiedzających w ramach ekspozycji muzealnych. Warto również skorzystać z usług przewodnika, który przybliży historię miejsca oraz opowie o ciekawostkach związanych z dawnym życiem mieszczańskim.
Kamienica Gruszewiczów jest położona w ścisłym centrum Jarosławia, tuż przy rynku, co sprawia, że stanowi doskonały punkt wyjścia do dalszego zwiedzania miasta. W pobliżu znajdują się inne zabytkowe kamienice, muzeum oraz liczne kawiarnie i restauracje, gdzie można odpocząć po zwiedzaniu.
Podsumowanie
Wielka Izba w kamienicy Gruszewiczów to miejsce, które zachwyca nie tylko bogactwem historycznych detali, ale także atmosferą dawnych czasów. Przestronne, misternie zdobione wnętrze, unikatowe polichromie i sztukaterie oraz niezwykła historia budynku sprawiają, że jest to jedna z najciekawszych atrakcji Jarosławia. Odwiedziny w tym miejscu pozwalają przenieść się w czasie i poczuć klimat dawnego miasta kupieckiego, które przez wieki było jednym z najważniejszych ośrodków handlowych regionu. To obowiązkowy punkt na mapie każdego miłośnika historii i architektury.