Zespół pałacowo-parkowy w Wysocku, położony w malowniczych okolicach Jarosławia, to miejsce, które zachwyca nie tylko swoją architekturą, ale i niezwykłą historią. Otoczony romantycznym parkiem, z monumentalnymi dębami i legendarną aleją lipową, pałac stanowi jeden z najcenniejszych zabytków regionu podkarpackiego. Spacerując po jego terenie, można niemal poczuć ducha dawnych czasów i wyobrazić sobie życie polskiej arystokracji sprzed wieków.
Historia zespołu pałacowo-parkowego w Wysocku
Początki rezydencji sięgają drugiej połowy XVII wieku, kiedy to Maria de la Grande d’Arquien, znana szerzej jako Marysieńka – późniejsza żona Jana III Sobieskiego – wybudowała tu pierwszy drewniany dwór. Według rodzinnej tradycji Zamoyskich, przy budowie pracowali jeńcy tureccy, a sam ogród urządzano z myślą o funkcjach obronnych. Ogród rozplanowano na dwóch tarasach pradoliny Sanu, a rozlewiska rzek Szkło i San przekształcono w nawodnione fosy. W 1692 roku powstał mur obronny, który miał chronić posiadłość przed najazdami.
W kolejnych latach majątek wielokrotnie zmieniał właścicieli, przechodząc przez ręce najznamienitszych rodów Rzeczypospolitej: Zamoyskich, Czartoryskich, Wirtembergów. W 1734 roku ukończono budowę murowanego pałacu według projektu Giovanniego Spazzia. W XIX wieku, za sprawą Stefana Zamoyskiego, pałac przeszedł gruntowną modernizację – dobudowano piętro, mansardowe dachy, ganek na czterech filarach oraz krytą werandę. Elewacja zyskała bogaty wystrój, a całość nabrała charakteru reprezentacyjnej rezydencji magnackiej.
Architektura pałacu i zabudowa towarzysząca
Pałac w Wysocku to klasyczny przykład rezydencji o rozbudowanym programie przestrzennym. Budowla zachwyca harmonijną bryłą, eleganckimi mansardowymi dachami i tarasem, z którego rozpościera się widok na park. Wśród zabudowań towarzyszących zachowały się m.in. oficyny, kuźnia z lat 30. XIX wieku oraz kaplica z 1831 roku. W parku znajduje się także obelisk i piwnica z początku XIX wieku, której sklepienie tworzy kopiec zwany „Mogiłą Tatarzyna” lub Kurhanem Tatarskim – według legendy pochowano tam wiernego sługę rodziny Sobieskich.
Park i przyroda wokół pałacu
Park otaczający pałac to prawdziwa perła ogrodowej sztuki romantycznej. Szczególne wrażenie robi aleja lipowa, która niegdyś prowadziła wzdłuż starorzecza Szkła aż do klasztoru w Moszczanach. Według legendy, lipy miały być sadzone własnoręcznie przez króla Jana III Sobieskiego. Dziś drzewa te są pomnikami przyrody i stanowią jeden z najpiękniejszych elementów całego założenia. W parku można podziwiać także okazałe dęby, kamienne pomniki oraz kopiec, który jest świadectwem dawnych dziejów tego miejsca.
Losy pałacu w XX wieku i współczesność
Historia pałacu w XX wieku nie była łaskawa. W 1915 roku rezydencja została obrabowana i spalona przez żołnierzy rosyjskich, a cenne zbiory i dzieła sztuki bezpowrotnie przepadły. W okresie międzywojennym właściciele zamieszkiwali w oficynie, stopniowo odbudowując pałac. Niestety, podczas II wojny światowej obiekt ponownie doznał poważnych zniszczeń. Po wojnie, w latach 1957–1961, pałac wraz z oficyną został odbudowany i zaadaptowany na dom pomocy społecznej. Mimo tych zmian, udało się zachować historyczny charakter zespołu pałacowo-parkowego, który dziś jest wpisany do rejestru zabytków.
Zespół pałacowo-parkowy w Wysocku znajduje się w gminie Laszki, powiat jarosławski, województwo podkarpackie. Dojazd możliwy jest zarówno samochodem (dogodny parking przy pałacu), jak i komunikacją publiczną z Jarosławia. Zwiedzanie parku jest możliwe przez cały rok, jednak wnętrza pałacu nie są udostępnione do zwiedzania ze względu na funkcjonujący tu dom pomocy społecznej. Wstęp na teren parku jest bezpłatny. Najlepszy czas na odwiedziny to wiosna i lato, kiedy park prezentuje się najpiękniej.
Ciekawostki i legendy
Wysocko to miejsce pełne legend i niezwykłych opowieści. Jedna z nich mówi o królu Janie III Sobieskim, który miał własnoręcznie sadzić lipy w alei prowadzącej do pałacu. Inną ciekawostką jest Kurhan Tatarski – kopiec w zachodniej części parku, gdzie według przekazów pochowano wiernego sługę rodziny Sobieskich. Spacerując po parku, można natknąć się na zabytkowe pomniki i kamienne obeliski, które przypominają o bogatej historii tego miejsca.
Podsumowanie
Zespół pałacowo-parkowy w Wysocku to niezwykłe miejsce, w którym historia splata się z pięknem przyrody i architektury. Spacer po parku, wśród wiekowych drzew i romantycznych alei, pozwala przenieść się w czasie i poczuć atmosferę dawnych rezydencji magnackich. Choć wnętrza pałacu nie są dostępne dla zwiedzających, sam park i otoczenie stanowią wyjątkową atrakcję dla miłośników historii, przyrody i architektury. To idealny cel wycieczki dla wszystkich, którzy chcą odkryć mniej znane, a niezwykle fascynujące zakątki Podkarpacia.