Jarosław, miasto o bogatej historii i wyjątkowej architekturze, skrywa w swoim sercu perłę sztuki sakralnej – Kolegiatę pw. Bożego Ciała. To miejsce, które zachwyca nie tylko monumentalną bryłą i kunsztem architektonicznym, lecz także fascynującą historią, sięgającą czasów świetności Rzeczypospolitej. Spacerując po jarosławskim wzgórzu Świętojańskim, trudno przejść obojętnie obok tej świątyni, będącej świadkiem burzliwych dziejów miasta i regionu.
Historia i fundacja świątyni
Początki Kolegiaty pw. Bożego Ciała sięgają końca XVI wieku. Kościół powstał w latach 1582–1594 z fundacji Zofii z Odrowążów, właścicielki Jarosławia, która zaprosiła do miasta jezuitów. Kluczową rolę w sprowadzeniu zakonu odegrał ks. Piotr Skarga, znany kaznodzieja królewski, który orędował za utworzeniem kolegium jezuickiego. Budowa kompleksu rozpoczęła się w 1580 roku, a uroczysta konsekracja świątyni miała miejsce w 1594 roku. Pierwotnie kościół nosił wezwanie św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty.
W kolejnych dekadach świątynia była kilkukrotnie rozbudowywana i odnawiana. W latach 1616–1628 dobudowano dwie boczne kaplice kopułowe oraz kruchtę, powiększając jej przestrzeń i nadając bardziej monumentalny charakter. Niestety, historia nie szczędziła temu miejscu dramatycznych wydarzeń – świątynia trzykrotnie płonęła (w 1600, 1625 i 1862 roku), za każdym razem podnosząc się z ruin dzięki ofiarności mieszkańców i dobrodziejów.
Przemiany i nowe przeznaczenie
W 1773 roku, po kasacie zakonu jezuitów, kolegium zostało zamienione na koszary wojskowe, a majątek rozsprzedano. Kościół zamknięto i przez pewien czas pełnił funkcję magazynu wojskowego. Dopiero w 1804 roku przywrócono go do kultu religijnego, nadając mu nowe wezwanie – Bożego Ciała. W 1975 roku świątynia została podniesiona do rangi kolegiaty, co jeszcze bardziej podkreśliło jej znaczenie dla lokalnej społeczności i całego regionu.
Architektura i wystrój wnętrza
Kolegiata pw. Bożego Ciała to przykład wczesnobarokowej architektury sakralnej, inspirowanej rzymskim kościołem Il Gesù. Świątynia została zaprojektowana przez Józefa Brizio (Bricciusa), a jej bryła jest zwarta, lecz niezwykle malownicza. Budowla wzniesiona została na planie krzyża greckiego, z jednoprzęsłowym prezbiterium zamkniętym półkolistą absydą oraz trójnawowym korpusem. Po bokach nawy głównej znajdują się boczne kaplice nakryte kopułami z latarniami, a całość uzupełnia prostokątna kruchta i kaplica, przedzielone klatką schodową prowadzącą na chór.
Elewacje kościoła zachwycają bogatym detalem architektonicznym: zdwojonymi pilastrami, półkolumnami, profilowanymi gzymsami oraz dynamicznymi figurami świętych ustawionymi na wysokich postumentach. Wnętrze świątyni zdobią sklepienia kolebkowe z lunetami, a ściany i kopuły pokrywa polichromia figuralno-ornamentalna z 1912 roku. Większość wyposażenia pochodzi z okresu po pożarze w 1862 roku – boczne ołtarze z drugiej połowy XIX wieku, stalle z 1938 roku, a ołtarz główny z 1956 roku. Z dawnych czasów zachował się m.in. krzyż z XVII wieku, późnogotycka figura Matki Boskiej oraz obraz Matki Boskiej Śnieżnej Królowej Rodzin, otoczony szczególnym kultem.
Znaczenie religijne i kult Matki Boskiej Śnieżnej
Kolegiata od wieków pełni funkcję nie tylko sakralną, ale także społeczną i kulturalną. Jest miejscem licznych nabożeństw, rekolekcji i wydarzeń religijnych, przyciągając wiernych z całego regionu. Szczególną czcią otaczany jest tu obraz Matki Boskiej Śnieżnej, uznawany za cudowny i będący przedmiotem licznych pielgrzymek. W świątyni można również codziennie uzyskać odpust zupełny, odmawiając Koronkę do Bożego Miłosierdzia.
Pozostałości dawnego kolegium
Obok kościoła zachowały się fragmenty dawnego czteroskrzydłowego kolegium jezuickiego, w tym budynek plebanii i kancelarii parafialnej. Charakterystyczna dla tego kompleksu jest pięciokondygnacyjna wieża na planie kwadratu, z wyższych kondygnacji przechodząca w ośmiobok, zwieńczona hełmem pokrytym miedzią. Elewacje budynków zdobią pilastry i gzymsy, a całość tworzy harmonijną kompozycję architektoniczną, doskonale wpisującą się w panoramę miasta.
Informacje praktyczne dla odwiedzających
Kolegiata pw. Bożego Ciała znajduje się przy Placu Skargi 3 w Jarosławiu, w województwie podkarpackim. Do świątyni można dotrzeć pieszo ze Starego Miasta lub skorzystać z komunikacji miejskiej – przystanki autobusowe znajdują się w pobliżu. Zwiedzanie kościoła jest możliwe codziennie poza godzinami nabożeństw. Wstęp do świątyni jest bezpłatny, choć mile widziane są dobrowolne datki na utrzymanie zabytku. Warto wcześniej sprawdzić godziny mszy i ewentualnych wydarzeń religijnych na stronie parafii lub w lokalnym centrum informacji turystycznej. Dla grup zorganizowanych istnieje możliwość umówienia oprowadzania po wcześniejszym kontakcie z kancelarią parafialną.
Podsumowanie
Kolegiata pw. Bożego Ciała w Jarosławiu to miejsce, które zachwyca nie tylko swoją architekturą i bogactwem wnętrza, ale także niezwykłą historią, naznaczoną zarówno dramatycznymi wydarzeniami, jak i odrodzeniem. To najstarszy pojezuicki kościół w Polsce, będący świadectwem wiary, determinacji i artystycznego kunsztu dawnych pokoleń. Spacerując po jej wnętrzach, można poczuć ducha minionych epok i zrozumieć, jak ważną rolę pełniła – i nadal pełni – w życiu miasta oraz jego mieszkańców. Warto odwiedzić to miejsce, by na własne oczy zobaczyć jeden z najpiękniejszych zabytków Jarosławia i doświadczyć niepowtarzalnej atmosfery, która towarzyszy mu od wieków.